EMERTIMET MITOLOGJIKE TE SATELITEVE NATYRORE

Pothuajse te gjithe trupat qiellore, yjesite (shenjat e zodiakut), yjet, planetet dhe satelitet e tyre, asteroidet etj, i kane marre emrat nga mitologjia greko-romake. Ne kete material, kam bere nje permbledhje vetem per satelitet e planeteve te sistemit tone diellor dhe lidhja e tyre se pse mbajne pikerisht keto emra. Ne sistemin tone diellor vetem Merkuri dhe Venusi nuk kane satelite. Nderkohe qe planeti yne Toka ka Henen.

SATELITET NATYRORE TE JUPITERIT
Satelitet e Jupiterit i kane marre emrat pikerisht nga te dashurat e tij ne mitologji (Jupiteri quhej Zeus ne mitologjine greke dhe ishte zot i qiellit dhe rrufese).
1) Europa – e dashura e Zeusit, ky i fundit e shnderroi veten ne dem per ta joshur ate.
2) Ganimedi – princ mitik i Trojes, Zeusi e shnderroi veten ne shqiponje per ta rrembyer ate dhe per ta bere per vete.
3) Kalisto – nje nga te dashurat e Zeusit. Emri i saj rrjedh nga termi i vjeter grek ‘Kalisti” qe ka kuptimin “me e bukura”.
4) Io – prifteresha e Heres (bashkeshortes se Zeusit) por Zeusi ra ne dashuri me te.
5) Leda – nje nga te dashurat e Zeusit, i cili per ta joshur ate e shnderroi veten ne nje mjellme.
6) Metis – gruaja e pare e Zeusit, gjithashtu dhe kusherira e tij.
7) Lisithea – ishte nje nga bijat e Oqeanit dhe nje nga te dashurat e Zeusit.
8) Himalia – Zeusi u dashurua me te dhe prej dashurise se tyre linden tre femije.
9) Elara – nje nga te dashurat e Zeusit, nga xhelozia e Heres (gruas se tij) Zeusi e fshehu ate nen toke.

SATELITET E MARSIT
Marsi ka vetem dy satelite natyror (Ne mitologjine greke ai quhej Ares dhe ishte zot i luftes dhe tmerrit).
1) Fobos - do te thote “frike” nga greqishtja e vjeter, ai eshte pasardhes i Aresit (Marsit) dhe Aferdites.
2) Dhimo - (Deimos, qe do te thote “tmerr”), ai eshte djali i Aresit dhe Aferdites (Veneres).

SATELITET E SATURNIT
Satelitet e Saturnit lidhen me shume me motrat dhe vellezrit e tij titane te lindur nga nena Gjea (Toka) dhe babai Uranos (Qielli). Saturni ne mitologjine greke quhet Kronos.
1) Titan – Titanet ishin 12 femijet e zotave me te hershem, Gjeas dhe Uranit. Vajzat ishin: Mnemosina, Tetis, Thia, Foba, Rea dhe Temis; Ndersa djemte: Oqeani, Hiperioni, Koeus, Kronos, Krius, dhe Japetus.
2) Rhea – motra dhe gruaja e Kronosit (Saturnit).
3) Diona – emri i saj ka kuptimin “perendeshe” dhe ishte motra titane e Kronosit. Ka mundesi qe kjo te kryesonte ne orakullin e Dodones, (te ciles i ka dhene emrin), si nena perendeshe. Njihet gjithashtu si nena e Aferdites.
4) Mimas - nje nga djemte gjigant te Gjeas dhe te Uranit nga gjaku i tij kur u tredh.
5) Enkeladi – nje nga gjigantet, vella i Kronosit nga nena Gjea dhe baba Urani nga gjaku i tij i derdhur.
6) Japetus – nje nga titanet, vella i Kronosit.
7) Thetis – nje nga motrat titane te Kronosit, perendeshe e ujrave.

SATELITET E URANIT
Emrat e sateliteve te Uranit jane te veçante, ato nuk rrjedhin nga mitologjia klasike, por kane marre emrat e figurave letrare te drama “Stuhia” e Shekspirit. Emrat e sateliteve kryesore te Uranit jane Miranda, Ariel, Umbriel, Titania, Oberon.

SATELITET E NEPTUNIT
Neptuni ne mitologjine greke quhej Poseidon, dhe ishte perendia e detit, prandaj emrat e sateliteve te tij rrjedhin kryesisht nga nimfat e detit te quajtura Nereida.
1) Nereida – Nereidat ishin nimfa (shpirtra femerore te ujrave) detare, pesedhjete bijat e Nereut dhe Dorisit, motrat e Neritit. Ata shoqeronin Poseidonin (Neptunin).
2) Tritoni – nje gjysemperendi sirene e detit. Ishte i biri i Poseidonit dhe Amfitrites.
3) Halimede – ka kuptimin “zonjusha e ujit te kripur”.
4) Sao – ishte nereida e kalimeve “te sigurta”, shpetimtare e lundertareve.
5) Laemedeia – nje nga nereidat qe ka kuptimin “udheheqesja e fisit”.
6) Psamathe – nje nga nereidat, ka kuptimin “rera e bregdetit”.
7) Neso – sipas Hesiodit, Neso ishte nje nga Nereidat e “ishujve”.
8) Thalasa – ka kuptimin “det” ne greqisht. Ajo ishte shpirti i hershem i detit.
9) Dhespina – ishte nje nga vajzat e Demetres dhe Poseidonit, motra e Arionit.
10) Larisa – ishte nje nimfe detare nga Thesalia. Pershkruhet si e bija e Pellazgut.
11) Proteus – ishte plaku profet i detit, dhe bari i tufave detare.
12) Galatea – ka kuptimin “ajo qe eshte e bardhe si qumeshti”.

SATELITET E PLUTONIT
Plutoni ne mitologjine greke quhet Hades dhe ishte zot i djallit dhe vdekjes. Ai ka vetem nje satelit te njohur, Kharonin. – Sipas mitit, Kharoni ishte punetor i ferrit (Hadesit), i cili merrte shpirtrat e njerezve te sapovdekur permes lumenjve Stiks dhe Akeron (ne Epir) qe ndanin boten e te gjalleve nga ajo e te vdekurve. 

Greket e hershem u caktuan roje (kujdestar) – nje titan dhe nje titaneshe – secilit prej shtate trupave te lashte qiellore. Theia dhe Hyperion drejtonin Diellin; Phoebe dhe Atlas drejtonin Henen; Diona dhe Crius ruanin Marsin; Metis che Coeus lidheshin me Merkurin; Themis dhe Eurymedon me Jupiterin; Thetys dhe Oceanus me Venusin; Rhea dhe Kronus me Saturnin.

Pergatiti: N. Herceku (1 gusht 2016)