Lista e Hyjnive Diellore

Një hyjni diellore është një perëndi apo perëndeshë që përfaqëson Diellin, apo një tipar të tij, zakonisht nga fuqia dhe forca tij e perceptuar. Hyjnitë diellore dhe adhurimi i Diellit mund të gjenden në pjesën më të madhe të historisë në forma të ndryshme të dhënash. Më poshtë keni një listë të hyjnive diellore:

Mitologjia afrikane

• Anyanwu = perëndi e fisit Igbo që besohej se banonte në Diell.
• Magec = perëndi e Diellit dhe dritës në ishullin Tenerife.
• Mawu = perëndeshë e lidhur me Diellin dhe Hënën në mbretërinë Dahomey.
• Ngai = perëndi të Diellit në grupet etnike Kamba, Kikuyu dhe Maasai.

Mitologjia australiane vendase

• Bila, = perëndeshë kanibale diellore e fisit Adnyamathanha.
• Gnowee  = perëdeshë diellore e cila kërkon çdo ditë për djalin e saj të humbur; drita e pishtarit të saj është Dielli.
• Wala = një perëndeshë diellore.
• Wuriupranili = perëndeshë diellore pishtari i së cilës është Dielli.
• Yhi = perëndesha e Diellit, dritës dhe krijimit në fisin Karraur.

Mitologjia Ainu

• Chup Kamui  = një perëndeshë hënore e cila ndryshon vendin me vëllain e saj për t’u bërë perëndesha e Diellit.

Mitologjia arabe

• Malakbel = perëndi e Diellit
• Shams/Shamsun = një perëndeshë diellore e lartë në fisin Himyar dhe tek Sabaeanët.

Mitologjia azteke

• Huitzilopochtli  = perëndi e Diellit dhe luftës;
• Nanauatzin = perëndi e Diellit;
• Teoyaomicqui = perëndi e shpirtrave të humbur, Diellit dhe orës së gjashtë të ditës;
• Tonatiuh = perëndi e Diellit dhe sundues i qiellit;
• Xiuhtecuhtli = perëndi e zjarrit, ditës dhe nxehtësisë.

Mitologjia baltike

• Saule = perëndeshë e Diellit dhe pjellorisë.

Mitologjia baske

• Ekhi = perëndeshë e Diellit dhe mbrojtëse e njerëzimit.

Mitologjia braziliane

• Meri = = hero popullor dhe perëndi e Diellit.

Mitologjia budiste

• Marici  = perëndeshë e qiellit, Diellit dhe dritës;
• Surya = hyjni e Diellit (Suriya Pariththa, Suthra Pitaka, Pali canon, Budizmi Theravada).

Mitologjia kanaanite

• Shapash = perëndeshë e Diellit.

Mitologjia kelte

• Áine = perëndeshë irlandeze e dashurisë, stinës së verës, bollëkut dhe sovranitetit, lidhur me Diellin dh Mesverën.
• Alaunus = perëndi gale e Diellit, shërimit dhe profecisë;
• Belenos, = perëndi gale e Diellit;
• Gronw Pebr = figurë e zonës së Uellsit nganjëherë e formuar si një perëndi drite;
• Étaín = perëndeshë irlandeze e Diellit;
• Epona = hyjni e paraqitur si kale nganjëherë e lidhur me Etainin.
• Grannus = perëndi e lidhur me spazmin, termalin shërues dhe burimet minerale dhe Diellin.
• Olwen = figurë femërore shpesh e paraqitur në origjinal si perëndesha diellore e Uellsit.
• Sulis = hyjni britanike emri i të cilit lidhet me fjalën e përbashkët proto-indo-europiane për “diellin” (pra që lidhet me Heliosin, Solin, Usilin dhe Suryan) dhe që mbetet shëmbëlltyrë diellore, si edhe si një fushë mbi burimet shëruese dhe termale.

Mitologjia kineze

• Doumu = perëndesha e Diellit nganjëherë e shkrirë me Maricin.
• Yuyi = perëndia Diell;
• Xu Kai = perëndia e Diellit-yll;
• Xihe = perëndesha diellore dhe nëna e dhjetë diejve.
• Zhulong = hyjnia dragua e dritës.

Mitologjia egjiptiane

• Bastet = perëndesha mace e lidhur me Diellin.
• Horus =  perëndi e qiellit syri i djathtë i të cilit konsiderohej të ishte Dielli ndërsa i majti Hëna.
• Amon = hyjnia krijues ndonjëherë i identifikuar si një perëndi dielli.
• Atum, = "përfunduesi i botës" i cili përfaqëson Diellin kur perëndon.
• Aten = perëndi e Diellit, disku i dukshëm i Diellit.
• Khepri = perëndi e rilindjes dhe lindjes së diellit (agimit).
• Nefertem = perëndi e shërimit dhe bukurisë, i cili përfaqëson dritën e parë diellore.
• Ra = perëndia Diell.
• Sekhmet = perëndesha e luftës dhe e Diellit, dhe nganjëherë e fatkeqësive (murtajës) dhe krijuese e shkretëtirës.
• Sopdu = perëndi e luftës dhe e nxehtësisë përcëlluese të diellit veror.
• Ptah = perëndi e zejtarisë, arteve dhe pjellorisë, nganjëherë thuhej se përfaqësonte Diellin natën.
• Khnum = perëndi e perëndimit diellor (muzgut).

Mitologjia etruske

• Albina = perëndesha e agimit dhe mbrojtëse e dashnorëve fatkeqë.
• Thesan = perëndesha e agimit, lidhur me jetën e re.
• Usil = ekuivalenti etrusk i Heliosit grek.

Mitologjia gjermane

• Sól = Sunna (Dielli si trup qiellor dhe si hyjni)

Mitologjia greke  

• Alektrona = perëndesha e mëngjesit dhe e zgjimit të njerëzve nga gjumi.
• Athina  = perëndesha e mençurisë dhe e zanatit, me karakteristika të hyjnisë diellore.
• Apolloni  = perëndi olimpiane e dritës, diellit, profecisë, shërimit, murtajës, harkëtarëve, muzikës dhe poezisë.
• Eos  = perëndesha titane e agimit.
• Helios = perëndia titane e Diellit, dhe Dielli si trup qiellor.
• Hiperion = perëndia titane e dritës (babai i Heliosit).
• Neaera = perëndesha e diellit që lind.
• Fani = perëndia i parë-lindur i dritës dhe jetës, i cili paraqitet me “flatra të arta”, rrethuar nga shenjat e zodiakut dhe që barazverësohet me Mithran.
• Theia, = një perëndeshë titane që lidhet me Diellin, e ëma e Heliosit.

Mitologjia hindu (indiane)

• Agni = perëndia e zjarrit, që lidhet me Diellin;
• Aryaman = perëndia e Diellit;
• Mitra, = perëndia e ndershmërisë, miqësisë, marrëveshjeve ((kontratave), takimeve dhe Dielli i mëngjesit.
• Ravi = perëndia e Diellit;
• Saranyu = perëndesha e agimit (lindjes së diellit);
• Savitr, = perëndia e Diellit në lindje dhe perëndim të tij;
• Surya = perëndia Diell;
• Ushas = perëndesha e dritës dhe agimit.

Mitologjia hitite

• Arinna = perëndesha e Diellit.
• Istanu = perëndi e Diellit dhe gjykimit.

Mitologjia inkase

• Inti = perëndia e Diellit dhe hyjnia mbrojtëse e Perandorisë Inka.
• Ch'aska ("Venus") apo Ch'aska Quyllur ("ylli Venus")  = perëndesha e agimit dhe muzgut.

Mitologjia inuite

• Akycha, = hyjni diellore e adhuruar në Alaskë.
• Malina, = perëndesha e Diellit e gjetur më shumë në legjendat e Grenlandës.

Mitologjia japoneze

• Amaterasu = perëndesha e Diellit.

Mitologjia lusitaniane

• Endovelicus, = perëndi e shëndetit dhe sigurisë. Adhuruar njëkohësisht si hyjni diellore dhe si ktonike (e nëntokës).
• Neto, = perëndi e Diellit dhe e luftës.

Mitologjia M?ori

• Ao = personifikim i dritës së diellit.
• Tama-nui-te-r? = personifikim i Diellit.

Mitologjia Maja

• Ah Kin = perëndi e Diellit, sjellës i dyshimit dhe mbrojtës ndaj të këqijave që lidhen me errësirën.
• Kinich Ahau = perëndi e Diellit.
• Hunahpu = një nga dy vëllezrit binjakë hero i fiseve maja; ai u shndërrua në diell ndërsa i vëllai në hënë.
• Tohil = perëndi që lidhet me bubullimën, vetëtimën (ndriçimin) dhe lindjen e diellit.

Mitologjia mesopotamiane

• Shamash, = perëndia akadiane e Diellit dhe drejtësisë.
• Utu = perëndia sumeriane e Diellit dhe drejtësisë.

Mitologjia minoane

• Një perëndeshë diellore në formë gjarpri.

Mitologjia Muiska (Kolumbi)

• Sué = perëndia Diell e qytetërimit Muiska dhe bashkëshorti i Chia-s: Hënës.

Mitologjia amerikane indigjene

• Wi = perëndia Diell e fisit Lakota.

Mitologjia skandinave (norvegjeze)

• Baldr  = perëndi që lidhet me dritën, bukurinë, dashurinë dhe lumturinë.
• Dagr = personifikim i ditës.
• Freyr = perëndi e pjellorisë, seksualitetit, paqes dhe dritës diellore.
• Sól = perëndesha Diell (de fakto).

Mitologjia persiane

• Nahundi = perëndia e Diellit dhe ligjit.

Mitologjia polineziane

• Atanua = perëndesha e agimit në fisin (grupin) markezian.
• Atarapa = perëndesha e agimit (lindjes së diellit).

Mitologjia romake

• Apolloni = perëndia greko-romake e dritës, muzikës, njohurisë dhe Diellit.
• Aurora = perëndesha e agimit.
• Sol = perëndia Diell.

Mitologjia Sami (vendet nordike)

• Beiwe, = perëndesha e Diellit, pranverës, pjellorisë dhe shëndetësisë.

Mitologjia sllave

• Belobog = hyjni e rikrijuar e dritës dhe Diellit e cila nuk dihet me siguri nëse adhurohej nga sllavët paganë.
• Dažbog = perëndi e Diellit.
• Hors, = perëndi e Diellit.
• Radegast, = perëndi e mikpritjes, pjellorisë, dhe të korrave, që lidhet me luftën dhe Diellin, i cili nuk dihet me siguri nëse adhurohej nga sllavët paganë.
• Zorya, = dy bijat e Dazbogut (që përmendet më lart).
  • Zorya Utrennyaya, ylli i mëngjesit, e cila hap portat e pallatit çdo agim për nisjen e koçisë së Diellit.
  • Zorya Vechernyaya, ylli i mbrëmjes, e cila mbyll portat e pallatit çdo natë pas rikthimit të koçisë diellore.

Mitologjia turke

• Gun Ana = perëndesha diellore turke.
• Koyash = perëndia e Diellit.

Zoroastrianizmi

• Hvare-khshaeta, = Dielli rrezatues (respektuar si hyjni).

Zunizmi

• Dinastia Zunbil dhe nënshtetasit e Zabulistanit (Afganistan) adhuronin Diellin, të cilin ata e quanin Zun. Ata besonin që Dielli ishte perëndia i drejtësisë, forca e së mirës në botë dhe, si pasojë, qenia që dëbonte errësirën dhe i mundësonte njeriut të jetonte një tjetër ditë.

 Burim nga Wikipedia